در تحقیق اوراق مشارکت، اشخاص و مؤسسات زیر دارای نقش هستند: ناشر، امین، عامل، ضامن، حسابرس، سازمان بورس و اوراق بهادار و بانک مرکزی که لازم است نقش هر یک از آها مشخص شود.
الف) نقش ناشر.
شرکت متقاضی پیشنهاد دهنده مشارکت عموم در اجرای طرح سرمایه گذاری است. برای تحقق انتشار اوراق، شرکت باید تقاضای مجوز خاص کند. شرکت ناشر وقتی می تواند مبادرت به انتشار اوراق کند که در بورس پذیرفته شده باشد(ماده 1 آیین نامه ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور.).
تبصره 1: ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، مقرر کرده است که ناشر باید درخواست مجوز انتشار را به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تقدیم کند. درخواست باید متضمن توجیهات کامل اقتصادی، فنی و مالی باشد، همراه با تنضمین ناشر به بانک عامل و تأیید گزارش توجیهی توسط عامل( ماده 5 آیین نامه اجرایی قانون نحوه اوراق مشارکت). ماده 26 قانون بازار اوراق بهادار مصوب 1384، پیش بینی کرده است که: از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، وظایفت و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، به سازمان(بورس و اوراق بهادار) واگذار می شود». بدین ترتیب صدور مجوز انتشار اوراق مشارکت، از این پس با سازمان بورس و اوراق بهادار است که با همان شرایط منعکس در ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت در اعطای مجوز اقدام می نماید. ناشر مؤظف است، به منظور بررسی طرح از سوی سازمان بورس حداقل گزارشهای حسابرسی سه دوره مالی پیش از انتشار اوراق را به سازمان بورس ارائه کند(ماده 29 آیین نامه اجرایی قانون). در صورتی که ناشر شرکت دولتی باشد، قبل از ارائه درخواست به سازمان بورس، انتشار باید به تصویب مجمع عمومی یا شورای عالی شرکتهای مربوطه برسد(تبصره 1 از ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت) همین تکلیف را در شرکتهای دیگر به موجب آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت دارند(ماده 28). تاریخ، شرایط و مراحل انتشار و عرضه اوراق مشارکت نیز باید در درخواست ناشر پیشنهاد شود(ماده 9 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت).
پس از آنکه سازمان بورس نسبت به انتشار اوراق مشارکت مجوز لازم را صادر نمود، ناشر باید مراتب را از طریق رسانه های جمعی به اطلاع عموم برساند. متن اطلاعیه انتشار باید قبلاً به تأیید عامل برسد(ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت).
پس از فروش اوراق مشارکت، ناشر باید سیستم حسابداری مطابق با استاندارد های مورد قبول سازمان حسابرسی را در مورد طرح مورد نظر به طور جداگانه و خارج از عملیات و فعالیت های خود، مستقر و به مورد اجرا گذارد(ماده 20 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت).
ناشر باید پس از اخذ مجوز و قبل از انتشار اوراق مشارکت مبادرت به تنظیم سندی به نام امیدنامه» کند(ماده 27 آیین نامه اجرایی). امید نامه سندی (است) که اهداف، نرخ، بازده مورد انتظار، شرایط و نحوه تبدیل اوراق به سهام(در صورت وم) و سایر جزئیات مربوط به طرح توسعه و نوسازی شرکت» را شرح می دهد و تصویری از آینده سرمایه گذاری برای تصمیم گیری در اختیار سرمایه گذاران(خریداران اوراق مشارکت) قرار می دهد. این سند قبل از انتشار عمومی باید به تأیید امین، حسابرس و (سازمان) بورس برسد»(بند و» از آیین نامه اجرایی قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور.).
تبصره 1: ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، مقرر کرده است که ناشر باید درخواست مجوز انتشار را به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تقدیم کند. درخواست باید متضمن توجیهات کامل اقتصادی، فنی و مالی باشد، همراه با تنضمین ناشر به بانک عامل و تأیید گزارش توجیهی توسط عامل( ماده 5 آیین نامه اجرایی قانون نحوه اوراق مشارکت). ماده 26 قانون بازار اوراق بهادار مصوب 1384، پیش بینی کرده است که: از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، وظایفت و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، به سازمان(بورس و اوراق بهادار) واگذار می شود». بدین ترتیب صدور مجوز انتشار اوراق مشارکت، از این پس با سازمان بورس و اوراق بهادار است که با همان شرایط منعکس در ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت در اعطای مجوز اقدام می نماید. ناشر مؤظف است، به منظور بررسی طرح از سوی سازمان بورس حداقل گزارشهای حسابرسی سه دوره مالی پیش از انتشار اوراق را به سازمان بورس ارائه کند(ماده 29 آیین نامه اجرایی قانون). در صورتی که ناشر شرکت دولتی باشد، قبل از ارائه درخواست به سازمان بورس، انتشار باید به تصویب مجمع عمومی یا شورای عالی شرکتهای مربوطه برسد(تبصره 1 از ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت) همین تکلیف را در شرکتهای دیگر به موجب آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت دارند(ماده 28). تاریخ، شرایط و مراحل انتشار و عرضه اوراق مشارکت نیز باید در درخواست ناشر پیشنهاد شود(ماده 9 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت).
پس از آنکه سازمان بورس نسبت به انتشار اوراق مشارکت مجوز لازم را صادر نمود، ناشر باید مراتب را از طریق رسانه های جمعی به اطلاع عموم برساند. متن اطلاعیه انتشار باید قبلاً به تأیید عامل برسد(ماده 10 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت).
پس از فروش اوراق مشارکت، ناشر باید سیستم حسابداری مطابق با استاندارد های مورد قبول سازمان حسابرسی را در مورد طرح مورد نظر به طور جداگانه و خارج از عملیات و فعالیت های خود، مستقر و به مورد اجرا گذارد(ماده 20 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت).
ناشر باید پس از اخذ مجوز و قبل از انتشار اوراق مشارکت مبادرت به تنظیم سندی به نام امیدنامه» کند(ماده 27 آیین نامه اجرایی). امید نامه سندی (است) که اهداف، نرخ، بازده مورد انتظار، شرایط و نحوه تبدیل اوراق به سهام(در صورت وم) و سایر جزئیات مربوط به طرح توسعه و نوسازی شرکت» را شرح می دهد و تصویری از آینده سرمایه گذاری برای تصمیم گیری در اختیار سرمایه گذاران(خریداران اوراق مشارکت) قرار می دهد. این سند قبل از انتشار عمومی باید به تأیید امین، حسابرس و (سازمان) بورس برسد»(بند و» از آیین نامه اجرایی قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور.).
ب)نقش امین.
امین، بانک یا مؤسسه بیمه یا هر شخص حقوقی مورد تأیید سازمان بورس است که از طرف ناشر انتخاب و برای حفظ منافع دارندگان اوراق مشارکت و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر در طرح سرمایه گذاری، نسبت به مصرف وجوه، نحوه نگهداری حسابها و صورتهای مالی و عملکرد اجرایی ناشر به موجب قرارداد منعقده با ناشر مستمراً رسیدگی و اظهار نظر می کند(ماده 1 از آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور.). با این کیفیت امین قاعدتاً ناظر اعمال ناشر است و در نتیجه باید فردی کاملاً مستقل از او باشد و به خصوص، از آنجا که او برای حفظ حقوق دارندگان اوراق مشارکت عمل می کند، نباید شخصاً تعهدی در برابر ناشر داشته باشد و به نفع او تعهدی را بپذیرد. مع ذلک، تبصره ماده 31 آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور. مقرر کرده است که در صورت عدم وجود ضامن وظیفه ضامن به موجب این ماده بر عهده امین خواهد بود». ماده مزبور راجع است به فرض عدم ایفای تعهدات ناشر یا عامل در سررسیدهای مقرر. در این ماده آمده است که در این فرضضامن مکلف است، با نظارت امین، از محل وثایق و تضمین های نزد خود و براساس ترتیبات مقرر در قراردادهای فیمابین اقدام به ایفای تعهدات نماید» پس اگر ضامنی وجود نداشته است امین نقش ضامن ناشر و عامل را بازی می کند. در تبصره 2 ماده 35 آیین نامه ماده 17 فوق نیز آمده است که: در صورتی که امین و ضامن شخصیت حقوقی واحد باشند، نیازی به قرارداد ضمانت نخواهد بود» آیا این عبارت به معنی این است که امین بدون نیاز به قید در قرارداد خود با ناشر هم ضامن است یا ضامن بودن او در صورتی است که در قرارداد امانت» قید ضامن بودن او نیز شده باشد؟ در واقع، اگر امین را، در صورت فقدان ضامن، ضامن تلقی کنیم، تعهد منعکس در ماده 30 آیین نامه ماده 17 مورد اشاره، برعهده امین خواهد بود. به موجب این ماده: ضامن مم به خرید اوراق مشارکتی است که در عرضه عمومی به فروش نرفته است». به نظر ما، شخص امین تا زمانی که تعهد به ضمانت نکرده باشد، ضامن تلقی نمی شود و بنابراین تعهد به خرید اوراق را به عهده ندارد. ولی ایراد به این راه حل که امین و ضامن می تواند شخص واحد باشد وارد است. در واقع، اگر امین بتواند ضامن هم باشد چگونه می توان مطمئن بود که او در صورت عدم انجام تعهدات ناشر در قبال دارندگان اوراق مشارکت، به تعهد خود به عنوان ضامن عمل خواهد کرد؟ او به عنوان ضامن متعهد است که در صورت عدم انجام تعهدات ناشر، خود این تعهدات را انجام دهد. چگونه می تواند حافظ منافع دارندگان اوراق مشارکت باشد، در حالی که شخصاً در مقابل آنها تعهدی مشابه تعهد ناشر دارد؟
به هر حال امین در رابطه با انتشار اوراق مشارکت تعهداتی دارد که در مواد 32 به بعد آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور. آمده است:
-مجوز برداشت وجوه جمع آوری شده توسط ناشر در فروش اوراق منتشر شده از طریق بورس توسط امین صادر می شود(ماده 32)؛
- استرداد وجوه به صاحبان اوراق مشارکت توسط عامل در فرضی که میزان خرید کمتر از میزان اوراق منتشر شده باشد، با نظارت او انجام می شود(ماده33)؛
- کلیه وجوه در عرضه اولیه اوراق مشارکت به حسابی واریز می شود که تحت نظارت امین است(ماده 34).
رابطه بین امین و ناشر رابطه ای قراردادی است و بنابراین، طرفین می توانند علاوه بر تعهداتی که قانون و آیین نامه بر عهده امین گذاشته است که جنبه آمره دارند، تعهدات دیگری را نیز در قرارداد خود بگنجانند. البته، قرارداد بین امین و ناشر باید متعاقب انعقاد قرارداد بین ناشر و عامل با ناشر و حسابرس و ناشر و ضامن(در صورت وجود) باشد. عدم رعایت این قاعده که در ماده 35 آیین نامه اجرایی ماده 17 مورد اشاره آمده است، موجد مسئولیت امین در مقابل اشخاصی است که در اثر این اقدام امین متضرر می شوند. چون در آیین نامه و قانون در خصوص این مسئولیت تعهد خاصی دیده نمی شود لذا، مسئولیت امین در این ارتباط تابع قواعد عام حقوق مدنی است.
به هر حال امین در رابطه با انتشار اوراق مشارکت تعهداتی دارد که در مواد 32 به بعد آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور. آمده است:
-مجوز برداشت وجوه جمع آوری شده توسط ناشر در فروش اوراق منتشر شده از طریق بورس توسط امین صادر می شود(ماده 32)؛
- استرداد وجوه به صاحبان اوراق مشارکت توسط عامل در فرضی که میزان خرید کمتر از میزان اوراق منتشر شده باشد، با نظارت او انجام می شود(ماده33)؛
- کلیه وجوه در عرضه اولیه اوراق مشارکت به حسابی واریز می شود که تحت نظارت امین است(ماده 34).
رابطه بین امین و ناشر رابطه ای قراردادی است و بنابراین، طرفین می توانند علاوه بر تعهداتی که قانون و آیین نامه بر عهده امین گذاشته است که جنبه آمره دارند، تعهدات دیگری را نیز در قرارداد خود بگنجانند. البته، قرارداد بین امین و ناشر باید متعاقب انعقاد قرارداد بین ناشر و عامل با ناشر و حسابرس و ناشر و ضامن(در صورت وجود) باشد. عدم رعایت این قاعده که در ماده 35 آیین نامه اجرایی ماده 17 مورد اشاره آمده است، موجد مسئولیت امین در مقابل اشخاصی است که در اثر این اقدام امین متضرر می شوند. چون در آیین نامه و قانون در خصوص این مسئولیت تعهد خاصی دیده نمی شود لذا، مسئولیت امین در این ارتباط تابع قواعد عام حقوق مدنی است.
ج)نقش عامل.
عامل شخص حقوقی است که به موجب قرارداد با ناشر و از طرف او تعیین می شود تا نسبت به عرضه اولین اوراق برای فروش اقدام نمایید. پرداخت سود علی الحساب و قطعی اوراق، بازپرداخت اصل مبلغ آنها در سررسید، کسر و پرداخت مالیتهای مربوطه و امور اجرایی مرتبط با انتشار اوراق به عهده عامل است. عامل می تواند خود ناشر باشد؛ یعنی، یک شخص حقوقی، می تواند دو نقش را بازی کند(ماده1 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت و بند ط» از ماده 1 آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور.). این راه حل عجیب نیست؛ زیرا عامل ضامن نیست تا نتوان شخصیت او را در شخصیت مضمون عنه حل نمود. مع ذلک، راه حل قانون گذار، در فرضی که عملاً استفاده می شود، برای صاحبان اوراق مشارکت متضمن اطمینان کمتر از فرضی است که در آن عامل از ناشر مستقل است.
در واقع، در فرض اخیر، عامل، که معمولاً یک بانک از ناشر تضمینهای لازم را دریافت می کند و در صورت عدم انجام تعهدات ناشر در مقابل صاحبان اوراق مشارکت، از محل این تضمین ها رأساً اقدام به پرداخت حقوق آنها می کند. (ماده 15 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت). همان طور که گفته شد، گزارش توجیهی فنی و اقتصادی و مالی طرحهای غیردولتی باید قبل از ارسال به بانک مرکزی برای صدور مجوز یا برای بررسی در مورد شرکتهایی که در بورس حاضرند باید مورد تأیید عامل قرار گیرد(تبصره1 ماده 5 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت). اگر عامل و ناشر یکی باشد، اعلام کننده (ناشر) و کنترل کننده(عامل) یکی خواهد بود و کنترل و تأیید در چنین فرضی اصولاً وجود نخواهد داشت. بالاخره باید توجه کرد که عامل رابط بین ناشر و سازمان بورس است و باید حسابهای مربوط به انتشار را طبق استاندارد تعیین شده و به شکل مستقل نگهداری کند و در فواصل زمانی تعیین شده انتشار دهد (ماده 36 آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور.). اگر عامل و ناشر شخصیت واحذ داشته باشند این عنصر ارتباط با سازمان بورس که قاعدتاً باید نقش مستقل از ناشر داشته باشد، وجود نخواهد داشت و معلوم نیست بورس چگونه می تواند به خود ناشر اعتماد کند که نقش عامل را نیز داشته باشد.
مجموعه ایرادات فوق ایجاب می کند که قانون گذار در ارتباط با موضوع مورد بحث(وحدت ناشر و عامل) در راه حل فعلی خود تجدید نظر کند. این نکته نیز قابل ذکر است که عامل می تواند نهاد مالی، بانک، بیمه، مؤسسه مالی و اعتباری یا هر شخص حقوقی دیگر باشد(ماده1 دستورالعمل مورد 25/10/85 شورای عالی بورس در مورد ثبت و عرضه عمومی اوراق بهادار).
در واقع، در فرض اخیر، عامل، که معمولاً یک بانک از ناشر تضمینهای لازم را دریافت می کند و در صورت عدم انجام تعهدات ناشر در مقابل صاحبان اوراق مشارکت، از محل این تضمین ها رأساً اقدام به پرداخت حقوق آنها می کند. (ماده 15 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت). همان طور که گفته شد، گزارش توجیهی فنی و اقتصادی و مالی طرحهای غیردولتی باید قبل از ارسال به بانک مرکزی برای صدور مجوز یا برای بررسی در مورد شرکتهایی که در بورس حاضرند باید مورد تأیید عامل قرار گیرد(تبصره1 ماده 5 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت). اگر عامل و ناشر یکی باشد، اعلام کننده (ناشر) و کنترل کننده(عامل) یکی خواهد بود و کنترل و تأیید در چنین فرضی اصولاً وجود نخواهد داشت. بالاخره باید توجه کرد که عامل رابط بین ناشر و سازمان بورس است و باید حسابهای مربوط به انتشار را طبق استاندارد تعیین شده و به شکل مستقل نگهداری کند و در فواصل زمانی تعیین شده انتشار دهد (ماده 36 آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور.). اگر عامل و ناشر شخصیت واحذ داشته باشند این عنصر ارتباط با سازمان بورس که قاعدتاً باید نقش مستقل از ناشر داشته باشد، وجود نخواهد داشت و معلوم نیست بورس چگونه می تواند به خود ناشر اعتماد کند که نقش عامل را نیز داشته باشد.
مجموعه ایرادات فوق ایجاب می کند که قانون گذار در ارتباط با موضوع مورد بحث(وحدت ناشر و عامل) در راه حل فعلی خود تجدید نظر کند. این نکته نیز قابل ذکر است که عامل می تواند نهاد مالی، بانک، بیمه، مؤسسه مالی و اعتباری یا هر شخص حقوقی دیگر باشد(ماده1 دستورالعمل مورد 25/10/85 شورای عالی بورس در مورد ثبت و عرضه عمومی اوراق بهادار).
د) نقش ضامن.
حضور ضامن در سازماندهی انتشار اوراق مشارکت برای اولین بار در بند ی» از ماده 1 آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور پیش بینی شده است. به موجب این بند:ضامن شخص حقوقی است که پرداخت سود علی الحساب، اصل مبلغ اوراق مشارکت یا بخشی از مبلغ اوراق مشارکت را که به فروش نرسیده است تضمین می کند». همان طور که ملاحظه می شود، بند ی» مورد اشاره، تنها از پرداخت سود علی الحساب» صحبت می کند و پرداخت سود قطعی را مراعی گذاشته است، در حالی که به اوراق مشارکت در نهایت سود قطعی تعلق می گیرد و قاعدتاً این سود است که باید موضوع تعهد ضامن باشد. این نقص بند ی»، البته، در ماده 22 آیین نامه اجرایی ماده 17 به طریقی جبران شده است. به موجب این ماده: ناشر موظف است بازپرداخت اصل و سودهای علی الحساب و قطعی را در سررسیدهای مقرر تعهد کند و وثایق لازم را برای تنظیم بازپرداخت اصل و سودهای متعلق به اوراق، در صورت وجود ضامن در اختیار وی و در غیر این صورت در اختیار امین قرار دهد». بنابراین، ضامن، در صورت وجود، متعهد به پرداخت اصل مبلغ و سودهای علی الحساب و قطعی است و در صورتی که متعهد(ناشر) به موقع به تعهدات خود مبنی بر پرداخت عمل نکند، او متعهد به عمل است و می تواند از طریق استفاده از وثایق زیان احتمالی را که به سبب پرداخت اصل و سود اوراق مشارکت متحمل می شود جبران بنماید.
اما ضامن تعهد دیگری نیز دارد. بندهای 4 ماده 1 و ماده 30 آیین نامه اجرایی ماده 17 فوق الذکر ضامن را مم به خرید اوراق مشارکتی می کند که در عرضه عمومی به فروش نرفته است. اام وی، البته، محدود به سقفی است که در قرارداد بین ضامن و ناشر درج شده است. تعهد ضامن به خرید اوراق مشارکت به فروش نرفته، تعهد بانکها و مؤسسات مالی را به یاد می آورد که مطابق ماده 62 لایحه قانونی 1347، در فرض انتشار اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت سهامی، افزایش سرمایه شرکت را پذیره نویسی» می کردند. تعهد بانکها و مؤسسات مالی پذیره نویس، که طی قراردادی با شرکت انتشار دهنده اوراق قرضه برقرار می شد، این بود که در صورت عدم تمایل پذیره نویسان دیگر به تعویض اوراق قرضه خریداری شده به سهام شرکت، بانک یا مؤسسه پذیره نویس، این اوراق را شخصاً خریداری و تبدیل به سهام کند. مع ذلک، در آیین نامه اجرایی ماده 17، نقش ضامن تنها در مورد خرید اوراق مشارکت قابل تعویض یا قابل تبدیل به سهام مصداق ندارد، بلکه در هر فرضی، حتی در فرض انتشار اوراق مشارکت ساده (غیر قابل تعویض و یا تبدیل به سهام) قابل تصور است؛ همه چیز بستگی به قراردادی دارد که بین ناشر و ضامن منعقد می شود. ناشر، البته، در انتشار اوراق مشارکت تکلیفی به داشتن ضامن ندارد و می تواند به انتخاب امین اکتفا کند و در این صورت خود او وثایق و تضمینهای لازم را به امین خواهد داد.
اما ضامن تعهد دیگری نیز دارد. بندهای 4 ماده 1 و ماده 30 آیین نامه اجرایی ماده 17 فوق الذکر ضامن را مم به خرید اوراق مشارکتی می کند که در عرضه عمومی به فروش نرفته است. اام وی، البته، محدود به سقفی است که در قرارداد بین ضامن و ناشر درج شده است. تعهد ضامن به خرید اوراق مشارکت به فروش نرفته، تعهد بانکها و مؤسسات مالی را به یاد می آورد که مطابق ماده 62 لایحه قانونی 1347، در فرض انتشار اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت سهامی، افزایش سرمایه شرکت را پذیره نویسی» می کردند. تعهد بانکها و مؤسسات مالی پذیره نویس، که طی قراردادی با شرکت انتشار دهنده اوراق قرضه برقرار می شد، این بود که در صورت عدم تمایل پذیره نویسان دیگر به تعویض اوراق قرضه خریداری شده به سهام شرکت، بانک یا مؤسسه پذیره نویس، این اوراق را شخصاً خریداری و تبدیل به سهام کند. مع ذلک، در آیین نامه اجرایی ماده 17، نقش ضامن تنها در مورد خرید اوراق مشارکت قابل تعویض یا قابل تبدیل به سهام مصداق ندارد، بلکه در هر فرضی، حتی در فرض انتشار اوراق مشارکت ساده (غیر قابل تعویض و یا تبدیل به سهام) قابل تصور است؛ همه چیز بستگی به قراردادی دارد که بین ناشر و ضامن منعقد می شود. ناشر، البته، در انتشار اوراق مشارکت تکلیفی به داشتن ضامن ندارد و می تواند به انتخاب امین اکتفا کند و در این صورت خود او وثایق و تضمینهای لازم را به امین خواهد داد.
هـ) نقش حسابرس.
دخالت حسابرس در امر انتشار اوراق مشارکت در بند ک ماده1 و نیز در ماده 37 آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور پیش بینی شده است. حسابرس، به موجب این بند از ماده 1، مؤسسه حسابرسی است که امکان سنجی فنی، اقتصادی و مالی طرح نوسازی و توسعه» پیشنهادی شرکت ناشر را تأیید می کند. مؤسسه حسابرسی باید ااماً عضو جامعه حسابداران رسمی ایران باشد. گزارش پیشرفت کار، نرخ بازده و دیگر اطلاعات مالی طرح سرمایه گذاری ارائه شده توسط ناشر نیز باید توسط حسابرس به اطلاع دارندگان اوراق مشارکت برسد بند ک مورد اشاره در انتها مقرر می کند که حسابرس می تواند در عین حال حسابرس شرکت ناشر هم باشد» پیش بینی این راه حل ظاهراً به لحاظ این است که به زعم تدوین کنندگان آیین نامه اجرایی ماده 17، استقلال حسابرس، که عضو جامعه حسابداران رسمی ایران است، مانع از آن می شود که او، در فرض انجام حسابرسی مستمر برای شرکت، از ارزیابی صحیح و منطبق با قانون دوری کند.
ماده 38 آیین نامه اجرایی مورد اشاره در بالا، ضمن تأکید در مورد وظایفی که حسابرس به موجب بند ک ماده 1 آیین نامه دارد، پیش بینی کرده است که او موظف است به حسابهای مالی مستقل و صورتهای مالی طرح رسیدگی و نسبت به آنها اظهار نظر کند و نسخه ای از اظهار نظر خود را برای امین و سازمان بورس ارسال نماید. علاوه بر این، حسابرس موظف است در صورت مشاهده هرگونه تخلف، از جمله مصرف وجوه حاصل از فروش اوراق مشارکت در امور غیر مرتبط با طرح سرمایه گذاری، موارد خلاف را به اطلاع امین و سازمان بورس برساند(ماده 39 آیین نامه اجرایی ماده 17 مورد اشاره در بالا).
ماده 38 آیین نامه اجرایی مورد اشاره در بالا، ضمن تأکید در مورد وظایفی که حسابرس به موجب بند ک ماده 1 آیین نامه دارد، پیش بینی کرده است که او موظف است به حسابهای مالی مستقل و صورتهای مالی طرح رسیدگی و نسبت به آنها اظهار نظر کند و نسخه ای از اظهار نظر خود را برای امین و سازمان بورس ارسال نماید. علاوه بر این، حسابرس موظف است در صورت مشاهده هرگونه تخلف، از جمله مصرف وجوه حاصل از فروش اوراق مشارکت در امور غیر مرتبط با طرح سرمایه گذاری، موارد خلاف را به اطلاع امین و سازمان بورس برساند(ماده 39 آیین نامه اجرایی ماده 17 مورد اشاره در بالا).
و) نقش سازمان بورس و اوراق بهادار.
ماده 4 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب 1376 مجوز انتشار اوراق مشارکت را در اختیار بانک مرکزی قرار داده است. ماده 17 قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور مصوب 1382 برای اوراقی که توسط شرکتهای پذیرفته در بورس منتشر می شوند، ضرورت مجوز بورس اوراق بهادار را لازم دانسته است. با توجه به تاریخ تصویب ماده 17 مورد بحث می توان گفت که در زمان تصویب این ماده دو نوع مجوز برای انتشار اوراق وجود داشت است: مجوز بانک مرکزی برای انتشار اوراق شرکتهای غیر پذیرفته شده در بورس و مجوز بورس برای اوراق شرکت های پذیرفته شده در بورس. از سال 1384 که ماده 26 قانون بازار اوراق به تصویب رسیده است، صدور مجوز برای شرکتهای خارج از بورس هم به بورس واگذار شده است و در نتیجه برای هیچ یک از شرکتها ـ اعم از حاضر یا غیر حاضر در بورس ـ مجوز بانک مرکزی برای انتشار اوراق لازم نیست ولی برعکس چه برای اوراق مشارکت شرکتهای حاضر در بورس(به استناد ماده 17 بالا) و چه برای شرکتهای غیرحاضر در بورس(به استناد ماده 26 قانون بازار اوراق بهادار) باید مجوز سازمان بورس اخذ شود.
ز) نقش بانک مرکزی.
در آیین نامه اجرایی قانون انتشار اوراق مشارکت نقشهای متفرقه ای برای بانک مرکزی در نظر گرفته شده است که با توجه به اینکه قانون بازار اوراق بهادار، به نحوی که گفته شد، فقط اختیارات و وظایف بانک مرکزی در ماده 4 قانون انتشار اوراق بهادار را به سازمان بورس واگذار کرده است، هنوز به خود بانک مرکزی اختصاص دارند.
اولاً: اام ناشر به تأمین تضمین های لازم نزد عامل از اختیارات بانک مرکزی است(ماده 12 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق بهادار)؛
ثانیاً: بانک مرکزی وظایف و اختیارات امین و میزان حق احمه خدمات مربوط و ترتیب پرداخت آن را، طی قراردادی که با امین منعقد می کند، تعیین می نماید(ماده 14 آیین نامه اجرایی بالا)؛
ثالثاً: اعطای هرگونه امتیاز به دارندگان اوراق مشارکت از جمله تعویض یا تبدیل اوراق مشارکت و تخفیفات فروش منوط به موافقت بانک مرکزی است(ماده آیین نامه اجرایی بالا)؛
رابعاً: ناشر باید اطلاعیه ای حاوی گزارش وضعیت مالی و عملکرد اجرایی طرح را همراه اظهار نظر امین، حداقل هر شش ماه در مقاطع خاص از طریق یکی از رومه های کثیر الانتشار منتشر کند. این مقاطع را بانک مرکزی تعیین می نماید(ماده 21 آیین نامه اجرایی بالا)؛
خامساً: عامل سود قطعی اوراق مشارکت را پس از کسر مالیات با تأیید بانک مرکزی پرداخت می کند(ماده 26 آیین نامه اجرایی بالا).
اولاً: اام ناشر به تأمین تضمین های لازم نزد عامل از اختیارات بانک مرکزی است(ماده 12 آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق بهادار)؛
ثانیاً: بانک مرکزی وظایف و اختیارات امین و میزان حق احمه خدمات مربوط و ترتیب پرداخت آن را، طی قراردادی که با امین منعقد می کند، تعیین می نماید(ماده 14 آیین نامه اجرایی بالا)؛
ثالثاً: اعطای هرگونه امتیاز به دارندگان اوراق مشارکت از جمله تعویض یا تبدیل اوراق مشارکت و تخفیفات فروش منوط به موافقت بانک مرکزی است(ماده آیین نامه اجرایی بالا)؛
رابعاً: ناشر باید اطلاعیه ای حاوی گزارش وضعیت مالی و عملکرد اجرایی طرح را همراه اظهار نظر امین، حداقل هر شش ماه در مقاطع خاص از طریق یکی از رومه های کثیر الانتشار منتشر کند. این مقاطع را بانک مرکزی تعیین می نماید(ماده 21 آیین نامه اجرایی بالا)؛
خامساً: عامل سود قطعی اوراق مشارکت را پس از کسر مالیات با تأیید بانک مرکزی پرداخت می کند(ماده 26 آیین نامه اجرایی بالا).
حمایت از نشان جغرافیایی در ایران
اوراق ,ماده ,ناشر ,مشارکت ,انتشار ,نامه ,اوراق مشارکت ,آیین نامه ,نامه اجرایی ,انتشار اوراق ,است که ,انتشار اوراق مشارکت ,نحوه انتشار اوراق ,نامه اجرایی قانون ,مقررات تسهیل نوسازی
درباره این سایت